ኤርትራዊ ሃገራዊ ባይቶ ንደሞክራስያዊ ለውጢ ኣብ መስቀላዊ መንገዲ፡ ስናርዮታትን ስትራተጂካዊ ኣማራጺታትን

ርእሰ ዓንቀጽ ኣንፈት – 8 ታሕሳስ 2025

ኤርትራዊ ሃገራዊ ባይቶ ንደሞክራስያዊ ለውጢ (ኤሃባደለ) ናብ ሳልሳይ ዋዕላኡ ኣብ ወሳኒ እዋን ይኣቱ ኣሎ። ቅድሚ ክልተ ዓመት ኣባል ፖለቲካዊ ሓይልታተ ኤርትራ ብምንባራ፡ ኣብ ስደት ንዝርከቡ ኤርትራውያን ፖለቲካውን ሲቪላውን ምንቅስቓሳት ብምሉእ ጽፍሒ ኣብ ሓደ ከራኽብ ትጽቢት ኣብ ዝግበረሉ ዝነበረ ናይ ሓድነት ዋዕላ ክትሳተፍ ትሸባሸብ ነይራ። እቲ ሽዑ ብኣቦ መንበር ፈጻሚ ቤት ምኽሪ ኤርትራዊ ሃገራዊ ባይቶ ኣቶ ነጋሽ ዑስማን ዝምራሕ ዝነበረ መድረኽ፡ እቲ ንነዊሕ እዋን ተጸቢናዮ ዝነበርና ሃገራዊ ጥርናፈ ኣብ መወዳእታ ክጭበጥ እዩ ዝብል ተስፋ ብዙሓት ተሰኪሙ። ይኹን እምበር ኣብ ውክልና ዝተፈጠረ ዘይምርድዳእን ዘይተፈትሐ ውሽጣዊ ፍልልያትን ንኤን.ሲ.ዲ.ሲ. ንድሕሪት ጎተቶ: እተን ካልኦት ውዳበታት ፖሓኤ ናይ መጀመርታ ሃገራዊ ዋዕላታተን ምስ ቀጸላ፡ እቲ ትጽቢት ዝግበረሉ ዝነበረ፡ ኤሃባደለ ኣብ ቀረባ እዋን ዳግማይ ክጽንበር ትጽቢት ተጌርሉ ኔሩ። እቲ ዘይምርድዳእ ግን ካብቲ ዝተገመተ ኣዝዩ ዝዓሞቐ ምዃኑ ተረጋጊጹ። ተወሳኺ ሕልኽላኻት ከይፍጠር፡ መሪሕነት እቲ መድረኽ፡ ኣብ ክንዲ “ሃገራዊ ጉባኤ ኤርትራ” ዝቕበል፡ “ፖሓኤ” ዝብል ስም ክዕቀብ ወሲኑ፡ እዚ ድማ ሓድነት ርሑቕ ተስፋ ኮይኑ ከም ዝቕጽል ዘመልክት እዩ። ኣብዚ መንጽር እዚ፡ ሃገራዊ ባይቶ ሳልሳይ ዋዕላኡ – ኣብ ስቶክሆልም ብርሕቀትን ብኣካልን ምምጻእ ዘወሃህድ – ንምክያድ ምውሳኑ፡ ምሕዳስ ውደባዊ ህይወቱን ነቲ ሰፊሕ ተቓውሞ ናይ ምጽላው ዓቕሙን ዝውክል እዩ።

እቲ ዋዕላ ዝካየድ ዘሎ፡ ውሽጣዊ ወጥሪታት ብመጠኑ ኣብ ዝሃድአሉ እዋን ኮይኑ፡ እቶም ውድባት ክእከቡ ዘኽእሎም ኮይኑ፡ መጻኢ ራእይ ግን ዝተፈላለየ ምዃኑ ይፍለጥ። ኣርባዕተ ስናርዮታት ነቲ ዘተ ዓብሊሎምዎ ኣለዉ.

ሓደ ስናርዮ፡ ምስፍሕፋሕ ናብ ዝዓበየ ጽላል

ገሊኦም ሃገራዊ ባይቶ ናብ ሰፊሕ ጽላል ውዳበ፡ ምስ ሞዴል ኣዋሳ ዝመሳሰል፡ ካልኦት ትካላት ኣብ ውሽጢ ሓደ ዓመት ክሳብ ራብዓይ ዋዕላ ክጽንበሩ ክዕድም ይግምቱ። እዚ መንገዲ እዚ ንኤሃባደለ ከም ኒውክለስ ናይ ሓደ ሃገራዊ ባይቶ ዘቐምጦ ህርፋንን ንኹሉ ዝሓቁፍን ዘንጸባርቕ እዩ። ይኹን እምበር፡ እቲ ሓደጋ ኣብ ልዕሊ ዓቐን ክምጠጥን ብዘይ ጥንቁቕ ምሕደራ፡ እቲ ጻዕሪ ኣብ ትሕቲ ክብደት ተወዳደርቲ ረብሓታት ኪፈርስ ይኽእል እዩ።

ካልኣይ ስናርዮ፡ ናይ ነዊሕ ግዜ ራእይ ዘይብሉ ምቅይያር ኣመራርሓ

ኣብ መንጎ ዝተፈላለዩ ጉጅለታት ምዝውዋር ኣመራርሓ ፍትሓውነት ዘረጋግጽን ናይ ሓደ ውድብ ዓብላልነት ዝኽልክልን እዩ ዝብል እምነት ኣለዎ። እዚ ኣገባብ እዚ ውሽጣዊ ወጥሪ ከጉድልን ንኹሎም ድምጽታት ክውከሉ ዕድል ክህብን ይኽእል እዩ፣ በዚ ድማ ናይ ሓጺር ግዜ ምርግጋእ ከስፍሕ ይኽእል። ይኹን እምበር እቲ ሓደጋ ስትራተጂካዊ ራእይ ዝጎደሎ ግብረ መልሲ ዝህብ ጥራሕ ኣመራርሓ ከፍሪ እዩ። ብዘይ ስትራተጃዊ መሪሕነት ሃባኤዱ ኣብ ደውታ አትዩ ኣብ ዲያስፖራን ህዝቢ ኤርትራን ተኣማንነቱ ክስእን ይኽእል እዩ።

ስናርዮ ሰለስተ፡ ናብ መድረኽ ተመሊስና ውሁድ ዋዕላ ምክያድ

እቲ ሳልሳይ ተኽእሎ ድማ ምስ ፖሓኤ ዕርቂ ጌርካ፡ ውሽጣዊ ዘይምርድዳእ ብምፍታሕን፡ ኣብ ውሽጢ ሽዱሽተ ወርሒ ዳግማይ ተጸንቢርካ ስሙር ዋዕላ ምክያድ እዩ። እዚ ስናርዮ’ዚ፡ ተቓወምቲ ሓይልታት ምፍልላይ ንምስጋር ዓቕሚ ከም ዘለዎም ንኤርትራውያንን ማሕበረ-ሰብ ዓለምን ሓያል መልእኽቲ ስለ ዘመሓላልፍ፡ ንተኣማንነትን ሓይልን ዝዓበየ ዕድል ዝህብ እዩ። ይኹን እምበር፡ ምድምማጽን ምትእምማን ምፍጣርን ዝሓትት ኮይኑ፡ ሕሉፍ ተመኩሮ ኣጸጋሚ ምዃኑ ኣረጋጊጹ።

ስናርዮ ራብዓይ፡ ናጻ ምትእስሳር

ኣብ መወዳእታ፡ ኤሃባደለ ምስ መሓዙት መዘክር ምርድዳእ እናዛዘመ፡ ኣብ ኣስመራ ኣንጻር ስርዓት ህግደፍ ዝካየድ ዘሎ ቃልሲ እናቐጸለ፡ ንርእሱ ክሕይል፡ ምስሉ ከመሓይሽ፡ ብናጻ ስርሑ ክቕጽል ዘኽሎ እዩ። እዚ መንገዲ’ዚ ኣብ ውደባዊ ምርግጋእን ናጽነትን ዘተኮረ ኮይኑ፡ ኣብ ውሽጢ እቲ ሰፊሕ ምንቅስቓስ ተቓውሞ ግን ናይ ተነጽሎን ምንቁልቋል ጽልዋን ሓደጋ ዝሓዘ እዩ።

ነፍሲ ወከፍ ስናርዮ ንኤሃባደለ ጥራይ ዘይኮነስ ንመላእ ተቓውሞ ኤርትራ ዝምልከት ትርጉም ኣለዎ። ኣብ መንጎ ሓድነትን ምፍልላይን ዝግበር ምርጫ፡ ዲያስፖራ ነቲ ስርዓት ተኣማንነት ዘለዎ ኣማራጺ ከቕርብ ይኽእል ድዩ ኣይክእልን ዝውስን እዩ። ኣህጉራውያን መሻርኽቲ፡ ዞባዊ መንግስታት፡ ከምኡ’ውን ኣብ ውሽጢ ሃገር ይኹን ኣብ ወጻኢ ዝርከቡ ኤርትራውያን ማሕበረሰባት ብቐረባ ይከታተሉ ኣለዉ።

ዋዕላ ስቶክሆልም ልሙድ ኣኼባ ጥራይ ኣይኮነን- መስቀላዊ መንገዲ እዩ። ንሃባኤደለ መንገዲ ሓቛፍነት፡ ዕርቂ፡ ወይ ናጽነት ክስዕብ ክውስን ኣለዎ። እቲ ዕዳ ልዑል እዩ: ምፍልላይ ነቲ ስርዓት ከገልግል: ሓድነት ድማ ንተቓወምቲ የሐይሎ። ሃገራዊ ባይቶ ንዝሓለፈ ምፍልላይ ሰጊሩ ምትእምማን ዘነቓቕሕ፣ ደገፍ ዘዋህልል፣ ንደሞክራስያዊ ለውጢ ዝካየድ ቃልሲ ዘቀላጥፍ መንገዲ ክሕንጽጽ ይኽእል ድዩ ኣይክእልን ዝብሉ መዓልታት ክገልጹ እዮም።

ብዛዕባ ረብሓን ጉድኣትን ሴናርዮታት ሰሙናዊ ክትዕ

1ይ ተርእዮ፡ ናብ ዝዓበየ ጽላል ምስፍሕፋሕ

ጽቡቕ ጎኑ:

እዚ መንገዲ እዚ ንህርፋንን ንኹሉ ዝሓቁፍን ዘንጸባርቕ እዩ። ካልኦት ትካላት ኣብ ትሕቲ ጽላል ሃገራዊ ቤት ምኽሪ ክጽንበራ ብምዕዳም፡ ናይ ክፉትነት መልእኽቲ ብምልኣኽ፡ ንሃባኤደለ ከም ኒውክለስ ሃገራዊ ምትእኽኻብ የቐምጦ። ካልኦት ንኽጽንበሩ ዝስሕብ ኣፍልጦ ዘለዎ መድረኽ ብምፍጣር ሓድነት ከቀላጥፍ ይኽእል።

ጉድኣቱ:

እቲ ሓደጋ ኣብ ልዕሊ ዓቐን ምስፍሕፋሕ እዩ። ዝተፈላለዩ ጉጅለታት ኣብ ትሕቲ ሓደ ጽላል ምምሕዳር፡ ድልዱል ውደባዊ ስነ-ስርዓትን ምትእምማንን ዝሓትት ኮይኑ፡ ኤሃባደለ ዝሓለፈ እዋን ተቓሊሱሉ እዩ። ጥንቁቕ ውጥን እንተዘይተገይሩሉ፡ ምስፍሕፋሕ ኣብ ክንዲ ምትእስሳር ናብ ምፍልላይ ከስዕብ ይኽእል እዩ፣ እዚ ድማ ተኣማንነት ከዳኽም ይኽእል እዩ።

ስናርዮ 2: ናይ ነዊሕ ግዜ ራእይ ዘይብሉ ምዝውዋር ኣመራርሓ

ጽቡቕ ጎኑ:

ኣብ መንጎ ውድባት ምዝውዋር ኣመራርሓ ፍትሓውነት ዘረጋግጽን ዝኾነ ሓደ ጉጅለ ንኸይዕብለል ዝኽልክልን እዩ። ውሽጣዊ ወጥሪ ከጉድልን ንኹሎም ድምጽታት ክውከሉ ዕድል ክህብን ይኽእል እዩ፣ እዚ ድማ ናይ ሓጺር ግዜ ምርግጋእ ከስፍሕ ይኽእል።

ጉድኣቱ:

እዚ ኣገባብ እዚ ብዘይ ስትራተጂካዊ ራእይ ምላሽ ዝህብ ኣመራርሓ ከውጽእ ይኽእል እዩ። ሃገራዊ ባይቶ ብዘይ ናይ ነዊሕ ግዜ ውጥን፡ ደው ክብልን ተኣማንነቱ ክስእንን ሓደጋ ኣለዎ። ተቓውሞ ካብ ፍትሒ ንላዕሊ እዩ ዘድልዮ- ንጹር ኣንፈት የድልዮ። ራእይ ዘይብሉ ናይ መሪሕነት ሞዴል ንውሽጣዊ ውድባት ከህድእ ይኽእል’ዩ ንህዝቢ ኤርትራ ወይ ኣህጉራዊ መሻርኽቲ ግን ከነቓቕሕ ኣይክእልን።

3ይ ተርእዮ፡ ናብ መድረኽ ንውሁድ ዋዕላ ምምላስ

ብልጫታት.

ምስ መድረኽ ዕርቂ ንተኣማንነትን ሓይልን ዝዓበየ ዕድል ዝህብ እዩ። ሓደ ስሙር ዋዕላ ተቓወምቲ ሓይልታት ኤርትራ ምፍልላይ ናይ ምስዓር ዓቕሚ ከም ዘለዎም ዘርኢን ንዲያስፖራን ኣብ ውሽጢ ሃገር ንዘሎ ህዝብን ኣህጉራውያን መሻርኽትን ሓያል መልእኽቲ ምሰደደ። ነቲ ምንቅስቓስ ዳግማይ ኣበራቢሩ፡ ኣንጻር እቲ ስርዓት ዝሓየለን ውሁድን ግንባር ምፈጠረ።

ጉድኣቱ:

ሕሉፍ ዘይምርድዳእ ብቐሊሉ ዝፍታሕ ኣይነበረን፣ ዕርቂ ድማ ምትእምማን ምህናጽ ይሓትት፣ እዚ ድማ ከቢድ ክኸውን ይኽእል እዩ። ናይ ቀደም ግርጭታት ዳግማይ ክለዓልን ዳግማይ ሓድነት ከዳኽምን ሓደጋ ኣሎ። እቲ መስርሕ ትዕግስቲ፡ ድርድር፡ ንሓባራዊ ረብሓ ልዕሊ ውድባዊ ረብሓታት ቀዳምነት ንምሃብ ድልውነት ዝሓትት እዩ።

4ይ ተርእዮ፡ ናጻ ምትእስሳር

ብልጫታት.

ንኤሃባደለ ከም ናጻ ውዳበ ምጥንኻር ውሽጣዊ መሓውሩን መንነቱን የደልድል። ምስሉ ከማሓይሽ፣ ተኣማንነት ክሃንጽ፣ ነቲ ቃልሲ ብናጻ ክቕጽሎ፣ ብመዘክር ምርድዳእ ኣቢሉ ምሕዝነት ክፈጥር የኽእሎ። እዚ መንገዲ ኣብ ምርግጋእን ናጽነትን ዘተኮረ ኮይኑ፡ ኣብ ውሽጢ ተቓውሞ ቀጻሊ ኣድማዕነት ዘረጋግጽ እዩ።

ጉድለታት.

በይንኻ ምስራሕ ሓደጋ ተነጽሎ ይስከም። ሰፊሕ ሓድነት እንተዘይሃልዩ፡ ጽልዋ ሃገራዊ ባይቶ ድሩት ክኸውን ይኽእል’ዩ፡ ንማሕበረሰባት ኤርትራ ናይ ምውዳብ ወይ ንኣህጉራውያን መሻርኽቲ ናይ ምጽላው ዓቕሙ ክጎድል ይኽእል’ዩ። ናጽነት ነቲ ውዳበ ክዕቅቦ ይኽእል ይኸውን ግን ነቲ ፖለቲካዊ መልክዕ ኣይምቐየሮን።

ስትራተጂካዊ ትርጉም፦

ኣብ መንጎ እዞም ስናርዮታት ምምራጽ ውደባዊ ውሳነ ጥራይ ዘይኮነስ ህላወኣዊ ውሳነ እዩ። ምክፍፋል ኣብ ኣስመራ ንስርዓት ህግደፍ ከገልግል እንከሎ፡ ሓድነት ድማ ንተቓወምቲ የሐይል። እቲ ሳልሳይ ስናርዮ፡ ናብ መድረኽ ምምላስ፡ ዝያዳ ስትራተጂካዊ መንገዲ ተኣማንነትን ሓባራዊ ሓይልን ዘቕርብ እዩ። እቲ ቀዳማይ ስናርዮ ማለት ምስፍሕፋሕ ዕርቂ ዘይከኣል ኮይኑ እንተተረኺቡ ንድሕሪት ዝምለስ ኣማራጺ ክኸውን ይኽእል እዩ። እቲ ካልኣይ ስናርዮ ናይ ደውታ ሓደጋ ዝሓዘ ክኸውን ከሎ፡ እቲ ራብዓይ ድማ ናይ ተነጽሎ ሓደጋ ዝሓዘ እዩ።

ዋዕላ ስቶክሆልም፡ ንኤሃባደለ ንዝሓለፈ ምፍልላይ ንምብዳህን ርእሰ ተኣማንነት ዘነቓቕሕ መስመር ንምሕንጻጽን ዘለዎ ዓቕሚ ፈተና’ዩ። ኣብ ዝቕጽሉ መዓልታት ዝካየድ ዘተ፡ ኣብቲ ዝከኣል ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣብቲ ኣገዳሲ ዝኾነ፡ ማለት ኣብ ኩሉ ቦታ ንዝርከቡ ኤርትራውያን ከሰልፍን ንዓለም ደሞክራስያዊ ለውጢ ኣብ ኢድካ ምህላዉ ከእምን ዝኽእል ስሙርን ተኣማንን ተቓውሞ ከድህብ ኣለዎ።