admin
ርእሰ-ዓንቀጽ ኣንፈት 12, 2025
ኣንፈት ምስ ሓዘንተኛ ህዝቢ ብሓባር ተጸንቢራ ነቲ ብ12 ሕዳር 2025 ኣብ መበል 89 ዓመቱ ኣብ ኣስመራ ዝዓረፈ ዶር. በረኸት መንግስትኣብ ዕዙዝ ክብሪ ይህብ። ብህይወት ምሕላፉ ኣብ ኤርትራዊ ሙዚቃን ባህልን ሓደ ዘመን ዘብቅዕ ኮይኑ፡ ድምጹ ግን ንወለዶታት ክድመጽ እዩ። በረኸት ካብ ሙዚቀኛ ንላዕሊ እዩ ነይሩ፤ ደርፍታቱ ናህሪ ኤርትራን ቀርኒ ኣፍሪቃን ዝማረኹ ባህላዊ ሃንዳሲ፡ ሃገራውን፡ ፍቕራዊ ተረካቢ ዛንታን እዩ ነይሩ። ባህላዊ ህርመት ምስ ዘመናዊ ኣወዳድባ ብምውህሃድ ንኤርትራውያንን ኢትዮጵያውያንን ሱዳናውያንን ብማዕረ ዝዛረብ ሙዚቃ ፈጢሩ’ዩ ሓሊፉ።
ንእስነት ህይወትን ሞያ ሙዚቃን
በረኸት ኣብ 1938 ኣብ ከባቢ ኣስመራ ኣብ እትርከብ ዓዲ ሃዘጋ ተወሊዱ፡ ንነፍሱ ባዕሉ ክራር ምጽዋት ብምምሃር፡ ኣብ ናይቲ ከባቢ ጓይላታት ክደርፍ ጀመረ። ተውህቦኡ ነዊሕ ከይጸንሐ ናብ ኣዲስ ኣበባ ብምብጻሕ ከኣ ኣብ 1961 ናብ ኦርኬስትራ ትያትር ሃይለስላሴ ተጸንበረ። ካብኡ ድማ ሙዚቃኡ ኣብ ዓለም ለኻዊ መድረኻት በጺሑ፡ ኣብ 1966 ኣብ ሰኔጋል ዝተኻየደ ዓለማዊለኻዊ ፈስቲቫል ስነጥበብ ጸለምቲ ብምቕጻል፡ ኣብ 1968 ድማ ኣብ ከተማ ሜክሲኮ ዝተኻየደ ናይ ሓጋይ ኦሎምፒክ ጸወታታት ተሳተፈ።
ሙዚቃ ከም መሳርሒ ተቓውሞ
በረኸት ኣብ 1974 ኣብ ኣዲስ ኣበባ ዝነበሮ ምቹው ናብራ ገዲፉ ናብ ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ ንሜዳ ኤርትራ ተሰለፈ። ደርፍታቱ ኣጽዋር ተቓውሞ ኮይኖም ከኣ፡ ንተጋደልቲን ሲቪላትን ብመልእኽትታት ሓድነትን መስዋእትን ተስፋን የነቓቕሑ ነበሩ። በዚ ድማ ሙዚቃ ስነ-ጥበብን ቃልስን ክኸውን ከም ዝኽእል ብተግባር ኣብ ልዕሊ ምምስካር ሃገራውነት ምስ ዜማ ብምውህሃድ መንፈስ ሓርነታዊ ቃልሲ ብናህሪ ኣደልደለ።
ስደትን ጽልዋ ዲያስፖራን።
በረኸት ኣብ ናይ ስደት ዓመታት ብፍላይ ከኣ ኣብ ስዑዲ ዓረብ (1979–1989) ኮይኑ ኣብ ዘሕለፎ ህይወት፡ ልዕሊዓሰርተ ካሴታት ቀሪጹ ኣብ ሱዳን፡ ጅቡቲን ሰሜን ኣመሪካን ንዝርከቡ ማሕበረሰባት ኤርትራውያን ንወግዒ ኣቕሪቡ። ኣብ ስደት ዘሕለፎ ዓመታት ጽልዋኡ ኣስፊሑ ድማ፡ ኤርትራዊ መንነት ኣብ ርሑቕ ሃገራት ብህይወት ከም ዝጸንሕ ኣረጋጊጹ።
ምምላስን ነባሪ ሕድሪን።
በረኸት ድሕሪ ናጽነት ኣብ 1993 ናብ ዓዱ ኤርትራ ተመሊሱ ድኳን ሙዚቃኡ ከፊቱ ብብዝሒ ምቕራጽ ቀጸለ። ልዕሊ 250 ደርፍታት ብምድላው፣ ካብዚኦም ልዕሊ 200 ዝተቐድሑ ኮይኖም፣ ፍቕራዊ ባላድ፣ ሃገራዊ መዝሙርን ባህላዊ ህዝባዊ ደርፍታትን ዝሓቖፉ ኣዮም። ሙዚቃኡ ህያው ማህደር ኤርትራዊ ጽንዓትን ፍቕርን ባህላዊ ኩርዓትን ምዃኑ ድማ ተመዝገበ።
ሙዚቃዊ ሕድሪ – ንወለዶታት ዝቐረጹ ደርፍታት
ስነ-ጥበብ በረኸት መንግስትኣብ ንኹሉ ሸነኻት ህይወት ኤርትራ፡ ማለት ፍቕራዊ፡ ሃገራውነትን ባህልን ዝተንከፈ ሰፊሕ ረፐርቶርያ ኣቢሉ ይነብር።
– ፍቕራዊ ደርፍታት፡** ኣልማዝ፡ ስዮማይ፡ መለይ
– ሃገራዊ መዝሙር፡ ዕፈይ ብረሪ፡ ርውየት ተስፋ ነፍሰይ፡ ኣስመራ መንገድና ክንከዶ፡ ኔሮም
– ባህላዊ ደርፍታት: ሃዘጋ፡ ኢዝስ መን ይረኽቦ፡ ጓይላ ህርመት (ናይ በዓል ሳዕስዒት ደርፍታት)
እዘን ደርፍታት እዚኣተን ብሓባር፡ ህያው መቓልሕ-ድምጺ/ሳውንትራክ ናይ ኤርትራዊ መንነት ብምፍጣር፡ ድምጺ በርኸት ንወለዶታት ስግረ ዶባት ከይዱ ዘለዓዕል ድምጺ ኮይኑ ክቕጽል ምኹኑ ርግጽ እዩ።
ሃገራዊ ክሳራ
በረኸት መንግስትኣብ “ኣቦ ዘመናዊ ኤርትራዊ ሙዚቃ” ተባሂሉ ይዝከር። ምሕላፉ ንኤርትራ ጥራይ ዘይኮነስ ንመላእ ቀርኒ ኣፍሪቃ ክሳራ እዩ። ደርፍታቱ ኣብ መንጎ ወለዶታት ድልድል ኮይኖም ክቕጽሉ እዮም፣ መስዋእቲ ሕሉፍን ጽባቐ ባህሊ ኤርትራን ድማ ብቐጻሊ ከዘዘኻኽሩና እዮም።
ናይ ጽንዓት ይሃብኩም መግለጺ ካብ ኣንፈት
ኣንፈት ንቤተሰብ በረኸትን፡ ፈተውቱን፡ ከምኡ’ውን ንሓዘንተኛ ህዝቢ ኤርትራን ጽንዓት ይሃብኩም ንብል። ኣብ ሓደ እዋን ተስፋ ሓደ ህዝቢ ኣብ ቃልሱ ተሰኪሙ ዝነበረ ድምጹ፡ ሕጂ ኣካል ዘልኣለማዊ ዝኽሪ ኤርትራ ኮይኑ ኣሎ።ሙዚቃ በረኸት መንገስትኣብ ድምጺ ነፍሲ ህዝብና’ዩ ነይሩ። ብፍቕሪ፡ ሃገራውነትን ልምድን ዝመልአ ዜማታቱ፡ ኣብ ኩሉ ቦታታት ንዝርከቡ ኤርትራውያን ከነቓቕሕ’ዩ። ዝኽሩ በረኸት ይኹን፡ ሕድሩ ድማ ናብ ሓድነትን ምሕዳስን ክመርሓና እዩ።
