ሓድሽ ናይ ደሞክራስያዊ ውድብ ዓፈር ቀይሕ ባሕሪ ተጋደልቲ ምምራቕ ምልክት ምብራኽ ግንባር ኢትዮ-ኤርትራ’ዩ

• ብመሰጋገሪ ቦርድ ርእሰዓንቀጽ ኣንፈት – 23 ጥቅምቲ 2025

ፖለቲካዊ ኣገዳስነት ዘለዎ ምረቓ

ብመሰረት ጸብጻብ *ኣዲስ ስታንዳርድ* (ቅድሚ 13 ሰዓታት ጥቅምቲ 2025) ደሞክራስያዊ ውድብ ዓፈር ቀይሕ ባሕሪ ዓፋር (ደውዓቀባ) ድሕሪ ናይ ሰለስተ ወርሒ ጽዑቕ ታዕሊም ሓድሽ ጕጅለ ተጋደልቲ ከምዝተመረቐ ኣፍሊጡ። ኮማንደር ኢብራሂም ሃሩን፡ እቲ ፍጻመ “ንወተሃደራዊ ዓቕሚ እቲ ትካል ንምጥንኻር ዝወስድዎ ስጉምቲ” ክብል ብምግላጽ፡ ንዲሲፕሊንን ቆራጽነትን እቶም መልመልቲ ንኢዱ።

ሃሩን፡ እቲ ትካል ንማሕበረሰባት ቀይሕ ባሕሪ ዓፋር ንምክልኻልን ነቲ ብመንግስቲ ኤርትራ ዝግበር ዓፈና ኢሉ ዝገለጾ ንምምካትን ዘለዎ ተልእኾ ደጊሙ ኣረጋጊጹ። ዓቕሚ ሓይሊ ባሕሪ ንምምዕባል መደብ ከምዘለዎ ድሕሪ ምቅላዕ ድማ፡ ሓይሊ ባሕሪ ኤርትራ ንነዊሕ እዋን ኣብ ገማግም ቀይሕ ባሕሪ (“ኣዲስ ስታንዳርድ”) ዝዓብለለሉ ከባቢ፡ ነቲ ስጉምቲ ተባዕ እዩ ክብል ገሊጽዎ።

ጻውዒት ምጥርናፍ ተቓወምቲ ኤርትራ

ሃሩን ኣብ ተመሳሳሊ መግለጺ፡ መንግስቲ ኤርትራ ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ ንሰላምን ምርግጋእን ኣብ ሓደጋ ኣእትዩ ኣሎ ብምባል፡ ምንቅስቓሳት ተቓወምቲ ኤርትራ ኣብ ትሕቲ ሓባራዊ ግንባር ክጥርነፉ ጸዊዑ። ደውዓቀባ ንመንግስትን ህዝብን ክልል ዓፋር ኢትዮጵያ ምስጋናኡ ብምግላጽ፡ ምትሕግጋዞም “መሰረታዊ ዓንዲ” ናይቲ ትካል ቀጻሊ ንጥፈታት ክብል (ኣዲስ ስታንዳርድ) ገሊጽዎ።

እዚ ከምዚ’ሉ እንከሎ፣ ኤርትራ ንሓዲሽ ግጭት ትዳሎ ኣላ ዝብል ግምታት ኣብ ዝስማዕሉ እዋን፣ ሓይልታት ኤርትራ ኣብ ከባቢ ወልቃትን ኦምሓጀርን ዳግማይ ከምዝተዋፈሩ ኣገልግሎት ብሮድካስቲንግ ትግራይ ጸብጺቡ። እቲ ፈነወ፡ “ህዝባዊ ግንባር ናብ ወልቃይት ተመሊሱ” ዝብል ሓረግ ኣጉሊሑ፡ ዳግመ ምውፋር ሓይልታት ኤርትራን ምስፍሕፋሕ ግጭትን ኣመልኪቱ ሰፊሕ መግለጺ ሂቡ።

ምብጻሕ ቦሪ፡ ምውህሃድ ድዩ ተጋራጫውነት?

ነቲ ኩነታት ዝያዳ ዘተሓላልኽ ድማ፣ ሬድዋን ሑሴን (ኣማኻሪ ሃገራዊ ድሕነት ኢትዮጵያ)ን ጌታቸው ረዳን (ፕረዚደንት ነበር መሰጋገሪ ምምሕዳር ኣብ ትግራይ/ሕጂ ኣማኻሪ ቀ/ሚ ኣብ ጉዳያት ቀርኒ ኣፍሪቃ) ናብታ ምስ ኤርትራ እትዳወብ ተሃዋሲት ከተማ ቡሬ ዑደት ኣካይዶም። እቲ ዑደት ከም ኣካል ልምዓታዊ ተልእኾ ዝግለጽ ኮይኑ፡ ኣብ ዳግመ ህንጸትን ነገራት ናብ ንቡር ንምምላስን ዘተኮረ ምዃኑ ብወግዒ ዝቐረበ መግለጺ እዩ።

 

እንተኾነ ግዚኡ – ምስ ምረቓ ተጋደልቲ ደውዓቀባን ምልዕዓል ምክልኻል ኤርትራን ዝጋጠም – ኣብ መንጎ ፈደራላዊ መሪሕነት ኢትዮጵያ፣ ዞባዊ ምምሕዳራትን ዕጡቓት መሓዙትን ዕማማት ምውህሃድ ጥርጣረታት ዘልዕል ተረኽቦ እዩ። ኣብ ቡሬ ዝረአ ዘሎ ናይ ልምዓት ቃላትን ኣብ ዓፋርን ትግራይን ዘሎ ወተሃደራዊ ዕግርግርን ዘሎ ፍልልይ፡ ኢትዮጵያ ናብ ቀይሕ ባሕሪ ገጹ ዝተኣሳሰረ ስትራተጂ ንምኽታል ድያ፡ ወይስ ተወዳደርቲ ኣጀንዳታት ብሓንሳብ ይግንጸሉ ኣለዉ ዝብል ሕቶታት ዘልዕል ተረኽቦ ኮይኑ’ሎ።

ኣወንታዊ መርኣያታት

ወተሃደራዊ ድልውነት፡- ደውዓቀባ ስነ-ስርዓት/ዲስሲፕሊን ዘለዎም ተጋደልቲ ናይ ምውዳብን ምምልማልን ዓቕሙ የርኢ።

ስትራተጂካዊ ራእይ፡ ስልጠና ሓይሊ ባሕሪ፡ ሓደገኛ እኳ እንተኾነ፡ ንዕብለላ ባሕሪ ኤርትራ ንምምካት ዝዓለመ ራእይ ዘንጸባርቕ እዩ።

ፖለቲካዊ ሕጋውነት- ደውዓቀባ ኣብ ከም በዓል ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ፖሓኤ) ዝኣመሰላ ጽላል ውዳበታት ኣባልነቱ ካብ ወተሃደራዊ ውድብ ንላዕሊ ዝሓልፍ ምዃኑ ፍሉይ ሸነኽ ይህቦ።

ደገፍ ህዝቢ ኣፍልጦ ምሃቡ፡ ናይቲ ትካል ከባብያዊ ሕጋውነት የደልድል።

ሓደጋታትን ተጋራጫውነትን

ስሌታት/ሕሳባት ኢትዮጵያ፡ ንጥፈታት ዓፈር ቀይሕ ባሕሪ ብዘይ ሕቡእ ዝበለ ፍቓድ መንግስቲ ቀዳማይ ሚኒስተር ኣብይ ኣሕመድ ክቕጽል ስለዘይክእል፡ ኢትዮጵያ ኣብ ቀይሕ ባሕሪ እትኽተሎ ሰፊሕ ስትራተጂ ሕቶታት የልዕል።

ምቅላዕ ስርሒታት፡ ወግዓዊ ምእዋጅ ሓደስቲ ተጋደልቲን ናይ ባሕሪ ህርፋንን ኤርትራውያን ጸረ-ስርሒታት ብምስሓብ ብልጫታት ኲናት ጐራሓት ከዳኽም ይኽእል እዩ።

ዘይንጹርነት ኪዳናት: ውድብ ደውዓቀባ ምስ ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ፖሓኤ) ዘለዎ ዝምድና/ኣባልነት፣ ብፍላይ ከኣ ድሕሪ ናይ ቀረባ ግዜ መግለጺታት ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ፣ ርክቡ ንጹር ክኸውን ኣይኮነን።

ብራኸ ዞባዊ ኩነታት፡ ኤርትራ ኣብ ዓሰብን ኦምሓጀርን ምክልኻላ ኣጠናኺራ፡ ንግጥም ድልውቲ ምዃና ዘመልክት እዩ።

ዝተበታተነ ተቓውሞ፡ ደውዓቀባ ንሓድነት ክጽውዕ እንከሎ፡ ብሓንሳብ ናብ ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ ንምጽንባር ዝገብሮ ጻውዒት ንመሓዙት ከደናግርን ዝምድናታት ከዳኽምን ይኽእል እዩ።

ዝሰፍሐ ትርጉሙ

ንኤርትራ: ስርዓት ህግደፍ ካብ ውሽጡን ምናልባት’ውን ኣብ ገማግም ቀይሕ ባሕርን ዝተሓደሰ ስግኣታት የጋጥሞ ኣሎ።

ንኢትዮጵያ: ስርዓት ኣዲስ ኣበባ ዝኽተሎ ዘይንጹር መርገጺ- ንጉጅለታት ዓፋር ብምድጋፍ ኣብ ዶባዊ ከተማታት ልምዓታዊ ምብጻሕ እናስፋሕፍሐ- ጽልዋኡ ከደልድል ወይ ድማ ናብ ናይ ፖሊሲ ምግርጫው ከቃልዖ ይኽእል እዩ።

ብዛዕባ ተቓውሞ፡ ተበግሶ ዓፈር ቀይሕ ባሕሪ፣ ኣብ መንጎ ተቓወምቲ ሓይልታት ምትእምማን ንምፍጣርን፡ ምብትታን ንምክልኻልን፡ ኣብ መንጎኦም ስኑድን ግሉጽን ህጹጽን ስጉምቲ ከም ዘድሊ የጉልሕ።

ብዛዕባ እቲ ዞባ፡ ቀርኒ ኣፍሪቃ፣ ዓፋር ኣብ ዝሰፍሐ ጂኦፖለቲካዊ ቃልሲ ቅድመ ግንባር ሓይሊ ኮይኖም፣ ናብ ሓድሽ ዑደት ናይ ተመዓዳዊ ኲናት ክተንሸራትት ኣብ ሓደጋ ኣላ።

መደምደምታ

ምረቓ ተጋደልቲ ዓፈር ቀይሕ ባሕሪ ሓንሳብ ምሳሌኣውን ተግባራውን ብራኸ ኩነታት ዝገልጽ እዩ። ንጽንዓት ደምበ ተቓውሞ ኤርትራ ዘንጸባርቕ’ኳ እንተኾነ፡ ማዕረ ማዕሪኡ ግን ንተወሳኺ ሓደጋታት የቃልዕ’ዩ። እዚ ምዕባለ’፡ ኣብ መንጎ ወተሃደራዊ ባህግን፡ ፖለቲካዊ ሓድነትን፡ ዞባዊ ዲፕሎማሲን ዘሎ ሓይሊ ሚዛን፡ ተቓውሞ ዘልዕል ድዩ፡ ወይስ ኣብ ግንባር ኢትዮጵያን ኤርትራን ዘሎ ዘይምርግጋእ ዘዕምቕ’ዩ ዝውስን ጉዳይ ክኽውንዩ።