admin
ብ፡ መሰጋገሪ ኣዳላዊ ቦርድ ኣንፈት – ጥቅምቲ 29, 2025
__________________________________________________________________
መእተዊ
ከምቲ ብፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ ዝኣተናዮን ምስ ውድብ ሓድነት ኤርትራ ብምትሕብባርን፡ ምክልኻል ልኡላውነት ኤርትራ ካብ ጭርሖታት ንላዕሊ ከም ዝሓትት ደጊምና ነረጋግጽ። ንህዝብና – ኣብ ውሽጢ ሃገር ይኹን ኣብ ወጻኢ ሃገር – ታሪኻዊ ሓቅታት፡ ሕጋዊ ቅድመ-ኩነት፡ ፖለቲካዊ ንጹርነት ምቕራብ ይሓትት። ኣብዚ ቀረባ እዋን ኣብ Harnet.org ዝወጸ ጽሑፍ “ታሪኻዊ ዕለታትን ስምምዓትን ኤርትራዊ ዜግነትን ልኡላውነትን ዘሐይል” (28 ጥቅምቲ 2025)፡ ነዚ ጻዕሪ ኣገዳሲ መሰረት ዝፈጥር እዩ።
ናጽነት ኤርትራ ህያብ ወይ ግዝያዊ ምድላው ኣይኮነን። ፍረ ቀያዲ ውዕላትን ኣህጉራዊ ኣፍልጦን መስዋእቲ ህዝባን እዩ። ነቲ ዝተሓደሰ ህርፋንን ትረኻታትን ኢትዮጵያ ንምምካት፡ ነዚ ሓቅታት ኣብ መላእ ዲያስፖራን ኣብ ውሽጢ ኤርትራ ባዕላን ከነጉልሖን ብሰፊሑ ክንዝርግሖን ኣለና።
ታሪኻዊ ሱር ልኡላውነት ኤርትራ
ኤርትራ ህሉው ኩነታት ኤርትራ፡ ልኡላውነታ ዘረጋገጹ ነዊሕ ተኸታታሊ ኣህጉራዊ ውዕላትን ስምምዓትን ከይተወከሰ ክርድኦ ኣይከኣልን፤
• 1889 – ውዕል ዳግማዊ ምኒሊክ ምስ ጣልያን፡ ንኤርትራ ከም መሬት ጥልያን ኣፍልጦ ሂቡ።
• 1896 – ውዕል ኣዲስ ኣበባ፡ ምምሕዳር ጥልያን ኤርትራ ተረጋጊጹ።
• 1900፡ 1902፡ 1908 – ውዕላት ዶባት፡ ዶባት ኤርትራ ምስ ኢትዮጵያን ሱዳንን ምሕንጻጽ።
• 1928 – ውዕል ምሕዝነት፡ ኣብ መንጎ ኢትዮጵያን ኢጣልያን፡ ንበይና ኤርትራ ምዃና ደጊሙ ዘረጋገጸ።
• 1952 – ፈደረሽን፡ ብደላላይ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ዝካየድ ሕብረት ኤርትራን ኢትዮጵያን፡ ድሒሩ ብኢትዮጵያ ተጣሒሱ።
• 1964 – መትከል ውዳበ ሓድነት ኣፍሪቃ፡ ምኽባር መግዛእታዊ ዶባት፡ ግዝኣታዊ ሓድነት ኤርትራ ዘረጋግጽ።
• 1991 – ፕሮቶኮል ለንደን፡ ድሕሪ ውድቀት ስርዓት ደርጊ፡ መሰል ዓርሰ ውሳነ ኤርትራ ኣፍልጦ ተዋሂብዋ።
• 1993 – ኣባልነት ሕቡራት ሃገራት፡ ኤርትራ መበል 182 ሃገር ኮይና ተጸንቢራ።
• 2000 – ስምምዕ ኣልጀርስን 2002 – ኮሚሽን ዶባትን፡ ኣብ ዶብ ኤርትራን ኢትዮጵያን ናይ መወዳእታን ቀያድን ውሳነ ኣውጺኡ።
እዚ ስምምዓት’ዚ፡ ዋላ’ኳ ብተኸታተልቲ ስርዓታት ኢትዮጵያ ተደጋጋሚ ጥሕሰት እንተሃለዎ፡ ሕጋውን ታሪኻውን መሰረት ልኡላውነት ኤርትራ ኮይኑ ይቕጽል ኣሎ።
እቲ ሕጋዊ ሸነኽ
ኣህጉራዊ ሕጊ ንጹርን ዘይንጹርን እዩ፤
• ኣብ መንጎ ሃገራት ዝኽተሙ ውዕላትን ስምምዓትን፡ ለውጢ ስርዓት ብዘየገድስ፡ ቀያዲ እዮም።
• ቻርተር ሕቡራት ሃገራትን መትከላት ውድብ ሓድነት ኣፍሪቃ/ሕብረት ኣፍሪቃን ቅድስና ዶባት ኣስፊሩ ኣሎ።
• ብውድብ ሕቡራት ሃገራትን ሕብረት ኤውሮጳን ዝተረጋገጸ ስምምዕ ኣልጀርስ (2000) ናይ መወዳእታን ቀያድን ኮይኑ ይቕጽል ኣሎ።
ስለዚ ኢትዮጵያ ንጉዳይ ልኡላውነት ወይ ዶባት ኤርትራ ዳግማይ ንምኽፋት እትገብሮ ዘላ ፈተነ ዘይሕጋዊ ጥራይ ዘይኮነስ ምጥሓስ ኣህጉራዊ ሕጊ’ውን እዩ።
ፖለቲካዊ ሸነኽ
ልኡላውነት ኤርትራ ጉዳይ ውዕላት ጥራይ ዘይኮነ፡ ፖለቲካ ሕጋውነት ዘለዎ እውን እዩ፤
• እቲ ብውድብ ሕቡራት ሃገራት ዝከታተሎ ዝነበረ ረፈረንደም 1993፡ ዳርጋ ብሙሉእ ድምጺ ዝድገፍ ንኤርትራውያን ላኡላውነታ ኣረጋጊጹ ኢዩ።
• ኤርትራ ኣባልነት ውድብ ሕቡራት ሃገራት ምስ ኩለን ካልኦት ሃገራት ኣብ ማዕረ ደረጃ የቐምጣ።
• ናይ ሎሚ ምልዕዓል ዲያስፖራ ቅድሚ ሰለስተ ዓሰርተታት ዓመታት ናጽነት ዘረጋገጸ ቆራጽነት ዘንጸባርቕ እዩ።
ሲቪካዊ ሸነኽን ዲያስፖራን
ዲያስፖራ ኣብ ምክልኻል ልኡላውነት ኤርትራ ዓቢ ተራ ኣለዎ፤
• ኣብ ዓለም ለኸ መድረኻት ታሪኽ ብምስናድን ብምዕባይን።
• ንናጽነት ኤርትራ ሕጋውነት ከጥፍእ ዝደሊ ግጉይ ሓበሬታ ብምቅዋም።
• ፖለቲካውን ሲቪካውን መስመራት ስግር ብምጥርናፍ፡ ልኡላውነት ኣብቶም ንመንግስቲ ዝነቕፉ ሰባት ከይተረፈ ናይ ሓባር ዋጋ ምዃኑ ብምግላጽ።
እዚ ጎስጓስ እዚ ንሓደ መንግስቲ ንምክልኻል ዘይኮነስ፡ ንሓደ ህዝቢ፡ ንሓደ ህዝቢ፡ ንሓደ ታሪኽ ንምክልኻል እዩ።
መደምደምታ
ካብ ውዕል ሃጸይ ሚኒሊክ 1889 ክሳብ ስምምዕ ኣልጀርስ 2000፡ ልኡላውነት ኤርትራ ኣፍልጦ ተዋሂቡ፡ ብኮዲፊድ፡ ተኸላኺሉ እዩ። ኢትዮጵያ ነዞም ሓቅታት ምኽሓዳ ክድምስሶም ኣይክእልን እዩ።
ከም ኤርትራውያን መጠን፡ ኩሉ ዜጋ፡ ኩሉ ሕብረተሰብ ዲያስፖራ፡ ኩሉ መሓዛ ነዚ ሓቂ ክርድኦ ከነረጋግጽ ኣሎና፡ ናጽነት ኤርትራ ኣብ ዋጋ ዕዳጋ ዘይኣቱ እዩ። ብታሪኽ፣ ብሕጊ፣ ብድሌት ህዝቢ ዝተመስረተ መሰል እዩ።
ኣንፈትን መሻርኽቱን መልእኽቲ Harnet.org ብምዕባይ፡ ንኤርትራውያን ብፍልጠት – ኣብ ምክልኻል ልኡላውነት ዝሓየለ ኣጽዋር – ንምዕጣቕ ዘለዎም ተወፋይነት የረጋግጹ።
